Γράφει ο Σαράντης Ευσταθόπουλος
Τον Μάιο του 2014 ήταν η τελευταία φορά που εφαρμόστηκαν οι περισσότερες από τις διατάξεις του "Καλλικράτη" για την ανάδειξη των Δημοτικών και Περιφερειακών αρχών. Τον Μάιο του 2019, όταν θα διεξαχθούν οι επόμενες δημοτικές εκλογές δηλαδή, θα δούμε να εφαρμόζεται για πρώτη φορά ο "Κλεισθένης Ι", μια μεταρρύθμιση στην τοπική αυτοδιοίκηση που εισήγαγε η παρούσα κυβέρνηση. Σε ό,τι αφορά τις εκλογές, οι βασικές διαφορές του από τον "Καλλικράτη" είναι οι εξής:
1. Επαναφέρει την διάρκεια της θητείας δημάρχων και δημοτικών συμβούλων στα 4 χρόνια, από τα 5 χρόνια που προέβλεπε ο «Καλλικράτης»,
2. Δίνει την δυνατότητα ορισμού αντιδημάρχων από όλες τις δημοτικές παρατάξεις, όχι μόνο από την παράταξη του Δημάρχου,
3. Δίνει την δυνατότητα ώστε οι Δημοτικές Κοινότητες (ονομάζονταν Δημοτικά Διαμερίσματα στον "Καλλικράτη") να αποκτήσουν διευρυμένες αρμοδιότητες,
4. Προβλέπει ξεχωριστά ψηφοδέλτια για τις εκλογές δημοτικών αρχών και τις εκλογές στις δημοτικές κοινότητες,
5. Διευκολύνει την διαδικασία για τη διενέργεια δημοτικών δημοψηφισμάτων,
6. Αυξάνει το ελάχιστο ποσοστό και των 2 φύλων που πρέπει να έχει ο κάθε συνδυασμός στους υποψηφίους του από το 33% στο 40% .
Αλλά, η διαφορά με το μεγαλύτερο αντίκτυπο είναι η μετατροπή του εκλογικού συστήματος σε απλή αναλογική. Μια αλλαγή που μπορεί να έχει τεράστιες συνέπειες στον τρόπο που ψηφίζουμε, στην κατάρτιση των συνδυασμών, αλλά κυρίως, στο πως λειτουργεί το Δημοτικό Συμβούλιο. Για να καταλάβουμε τη σημασία αυτή της αλλαγής ας δούμε τι συνέβαινε με το προηγούμενο σύστημα.
Αυτοδυναμία vs Aπλή Aναλογική
Μέχρι σήμερα, ακόμα και πριν το «Καλλικράτη», κάθε φορά που γίνονταν δημοτικές εκλογές, το εκλογικό σύστημα φρόντιζε ώστε όποιος συνδυασμός κέρδιζε τις εκλογές να έχει αυτόματα την πλειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο. Στις προηγούμενες δημοτικές εκλογές, παραδείγματος χάριν, ο συνδυασμός του νικητή Δημήτρη Μούρτζη εξέλεξε 16 από τους συνολικά 27 δημοτικούς συμβούλους. Οι 16 σύμβουλοι αποτελούν το 60% του συνόλου του Δημοτικού Συμβουλίου, ενώ ο συνδυασμός του κυρίου Μούρτζη πήρε το 37% των ψήφων, την πρώτη Κυριακή των εκλογών. Αυτή ακριβώς, ήταν η πρόβλεψη του «Καλλικράτη». Όποιος συνδυασμός κέρδιζε τις εκλογές είχε αυτόματα τα τρία πέμπτα (3/5) των εδρών του δημοτικού συμβουλίου, ανεξάρτητα από το ποσοστό των πολιτών που ψήφισαν για αυτό την πρώτη Κυριακή των εκλογών (άρθρο 32).
Με το σύστημα της απλής αναλογικής, ο αριθμός των δημοτικών συμβούλων που εκλέγει ο κάθε συνδυασμός εξαρτάται, αποκλειστικά, από τις ψήφους που θα πάρει στην πρώτη Κυριακή των εκλογών. Αν δεν εκλεγεί δήμαρχος από την πρώτη Κυριακή (απαιτείται και πάλι απόλυτη πλειοψηφία, δηλαδή τουλάχιστον μία περισσότερη ψήφος από το 50% του συνόλου των εγκύρων), η ψηφοφορία της δεύτερη Κυριακής, μεταξύ των δύο πρώτων σε ψήφους υποψηφίων της πρώτης Κυριακής, εκλέγει απλά τον Δήμαρχο και δεν επηρεάζει καθόλου τη σύσταση του Δημοτικού Συμβουλίου. Με μία απλή σύγκριση θα γίνουν κατανοητές οι διαφορές των 2 συστημάτων.
Στον παρακάτω πίνακα θα συγκρίνουμε τον αριθμό των εδρών που πήρε ο κάθε συνδυασμός το 2014 με τον «Καλλικράτη» με το τι θα συνέβαινε αν το 2014 ίσχυε το σημερινό σύστημα της απλής αναλογικής, όπως εφαρμόζεται με τον «Κλεισθένη».
Και εδώ βλέπουμε την σύνθεση που θα είχε το Δημοτικό Συμβούλιο αν είχε εφαρμοστεί η απλή αναλογική στις εκλογές του 2014, σε σύγκριση με το Δημοτικό Συμβούλιο που εκλέχθηκε στην πραγματικότητα. *
Συνέπειες
Τι σημαίνουν όλα αυτά όμως? Πρακτικά, δεν υπάρχει τρόπος κανείς να ξέρει, καθώς πρόκειται για μία πρωτόγνωρη για τα σύγχρονα ελληνικά δεδομένα κατάσταση. Αντλώντας, όμως, πληροφορίες από την πολιτική επιστήμη και τη θεωρία για τα αναλογικά εκλογικά συστήματα, μπορούμε να προβούμε σε κάποιες υποθέσεις. Και με δεδομένο ότι στις προηγούμενες εκλογές από τους 325 Δήμους στην Ελλάδα, πάνω από το 50% των ψήφων στον πρώτο γύρο έλαβαν μόλις 114 συνδυασμοί, γίνεται κατανοητό ότι κάποιες από τις παρακάτω υποθέσεις είναι πολύ πιθανό να γίνουν πραγματικότητα.
Αυτό, λοιπόν, που θα συνέβαινε αν ίσχυε το παραπάνω σενάριο είναι να αναδειχθεί ο Δημήτρης Μούρτζης Δήμαρχος Αίγινας αλλά χωρίς να έχει την πλειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο . Οποιοδήποτε θέμα θα ήθελε να θέσει σε ψηφοφορία, είτε επρόκειτο για την απλή ονομασία μίας οδού, είτε επρόκειτο για ένα σημαντικό έργο, θα έπρεπε να στηριχθεί σε τουλάχιστον τέσσερις Δημοτικούς Συμβούλους της αντιπολίτευσης για να καταφέρει να υπερψηφιστεί το θέμα. Σε ό,τι αφορά την αντιπολίτευση, θα είχε την δυνατότητα, αν κατάφερναν οι συνδυασμοί της αντιπολίτευσης να συνεργαστούν, να ψηφίσουν κάτι το οποίο θα ήταν αντίθετο στις πολίτικες που θα ήθελε να εφαρμόσει ο Δήμαρχος. Σε κάθε περίπτωση, η αντιπολίτευση θα μπορούσε πάντα να «μπλοκάρει» τον Δήμαρχο, αν ήθελε.
Αν δούμε την πιο εποικοδομητική πλευρά, όμως, θα δινόταν η δυνατότητα να δημιουργηθούν ευρείες συναινέσεις. Η ανάγκη για συνεργασία με την αντιπολίτευση θα μπορούσε να κάνει την διοίκηση του Δήμου πιο διαλλακτική και θα ανάγκαζε να υπάρχει μεγαλύτερη προσοχή στις προτάσεις της αντιπολίτευσης. Η δε αντιπολίτευση, έχοντας ουσιαστικότερο ρόλο, θα ήταν πολύ πιο ενεργή, συμμετέχοντας, όχι μόνο με τον έλεγχο της διοίκησης αλλά συμβάλλοντας στις πολιτικές που εφαρμόζονται. Θα είχε ακόμα και την δυνατότητα να καταθέσει προτάσεις προς ψήφιση με πολλές πιθανότητες να υπερψηφιστούν. Πάντως, η διαμόρφωση συνεργασιών δεν προϋποθέτει ότι τα κίνητρα που οδηγούν στην συνεργασία είναι πάντα αγνά.
Από την άλλη πλευρά, για να δείξουμε τις δυνατότητες που υπάρχουν να διαμορφωθούν προεκλογικοί συνδυασμοί, θα μπορούσαμε να αντλήσουμε ένα παράδειγμα από τις τελευταίες εκλογές πάλι. Ο συνδυασμός που κέρδισε το 2014 αποτελούσε, στην ουσία, την συνεργασία δύο ξεχωριστών συνδυασμών: των «Αίγινα εν Δράσει» με επικεφαλής τον Δημήτρη Μούρτζη και «Αίγινα για όλους» με επικεφαλής τον Βαγγέλη Δέδε. Με το σημερινό εκλογικό σύστημα το κίνητρο για προεκλογική συνεργασία ίσως ήταν μικρότερο, εφόσον η τελική επικράτηση στον δεύτερο γύρο δεν δίνει καμία έδρα και δεν διαμορφώνει καμία πλειοψηφία. Ένας συνδυασμός που δεν έχει στις προτεραιότητές του την εκλογής δημάρχου αλλά την, όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιρροή στο δημοτικό συμβούλιο, έχει μεγαλύτερο συμφέρον να κάνει ανεξάρτητη προεκλογική καμπάνια, ώστε να μεγιστοποιήσει τις πιθανές του έδρες, παρά να συμβάλει στην ανάδειξη ενός δημάρχου που πιθανόν να μην συμφωνεί με όσα ο συγκεκριμένος συνδυασμός θέλει να πετύχει. Από την άλλη, η ανάγκη για μεγαλύτερη συνεργασία μετεκλογικά μπορεί να οδηγήσει στην μείωση της έντασης και στην άμβλυνση του πολιτικού λόγου κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Με αυτόν τον τρόπο, την προσοχή των ψηφοφόρων δεν θα τραβούν οι γνωστές αντεγκλήσεις και «κοκορομαχίες», αλλά το τι θέλει να πετύχει ο κάθε συνδυασμός.
Τέλος, για τους ψηφοφόρους το νέο σύστημα μπορεί να αλλάξει τον τρόπο εκλογικής συμπεριφοράς. Μέχρι το 2014, ψηφίζαμε για Δήμαρχο και την πρώτη Κυριακή και την δεύτερη Κυριακή των εκλογών. Με την απλή αναλογική, η δυναμική που έχουν οι έδρες τόσο της συμπολίτευσης όσο, κυρίως, της αντιπολίτευσης είναι πολύ μεγαλύτερη, έχοντας την δυνατότητα να κάνουν την διαφορά, να διαμορφώσουν πολιτικές ή να μπλοκάρουν πιο εύκολα τον δήμαρχο, αν δεν έχει πλειοψηφία. Με αυτό το δεδομένο, ο ψηφοφόρος, πλέον, μπορεί να επιλέξει διαφορετικές στρατηγικές για το τι θέλει να πετύχει με την ψήφο του: να εκλέξει δήμαρχο, έναν δήμαρχο, όμως, που πιθανόν να έχει μειωμένες σε σχέση με το παρελθόν δυνατότητες άσκησης πολιτικής, να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο που θα έχει ο συνδυασμός που προτιμά στο επόμενο δημοτικό συμβούλιο, να εκλέξει έναν συγκεκριμένο δημοτικό σύμβουλο από έναν συνδυασμό που δεν θα ψήφιζε σε διαφορετική περίπτωση, έναν συνδυασμό των παραπάνω επιλογών ή ακόμα και κάτι διαφορετικό.
Εκλογικά Συστήματα και Εκλογές
Στην ουσία, η διαφορά μεταξύ «Κλεισθένη» και «Καλλικράτη» είναι μία διαμάχη μεταξύ δύο διαφορετικών λογικών: από την μία η σταθερότητα και η ευκολία στην διοικηση και από την άλλη η «δικαιοσύνη» στην αντιπροσώπευση των πολιτών και η προώθηση της συνεργασία. Με τον «Καλλικράτη» είχαμε ένα σύστημα που έβαζε σε προτεραιότητα την σταθερή διοίκηση, το να μπορεί ο Δήμαρχος να εκτελέσει την πολιτική του χωρίς κανένα, πρακτικά, εμπόδιο. Η Αντιπολίτευση το μόνο που μπορούσε να κάνει είναι να «γκρινιάζει» για ό,τι κάνει η πλειοψηφία, να «ξεμπροστιάζει» τα λάθη της πλειοψηφίας και να προτείνει πράγματα τυπικά, ώστε να δείξει τι θα έκανε διαφορετικό. Αλλά δεν είχε καμία δυνατότητα να σταματήσει αυτό που ο δήμαρχος ήθελε να κάνει. Και από την άλλη, η ψήφος των πολιτών δεν μεταφραζόταν δίκαια. Η ψήφος όσων διάλεγαν τον συνδυασμό που κέρδιζε τις εκλογές μετρούσε πρακτικά περισσότερο από τους υπόλοιπους, καθώς είχε περισσότερους αντιπροσώπους στο Δημοτικό Συμβούλιο, σε σχέση με το πραγματικό ποσοστό που έβγαλαν οι κάλπες.
Με τον «Κλεισθένη» μετατοπιζόμαστε προς μία λογική όπου η συναίνεση και η συνεργασία αντικαθιστά την σταθερότητα. Η ανάγκη για συμμαχίες, είτε προεκλογικά, είτε μετεκλογικά, είναι επιτακτική για να μην καταλήξει το Δημοτικό Συμβούλιο σε πλήρη αδυναμία να διοικήσει. Όταν, όμως, οι πολιτικές που εφαρμόζονται, ό,τι πράττει ο Δήμος δηλαδή, έχουν προκύψει με συναίνεση και συνεργασία τότε είναι και πολύ πιο πιθανό να είναι αποδεκτό και αρεστό στον μέσο δημότη. Στην θεωρία τουλάχιστον. Τέλος, ένα πράγμα που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί είναι ότι το σύστημα αυτό είναι πιο δίκαιο. Το επόμενο Δημοτικό Συμβούλιο θα είναι μια ακριβής εικονα του τι ψήφισαν οι δημότες στις εκλογές. Ό,τι ποσοστό πάρει ο κάθε συνδυασμός από τους δημότες, τόσες έδρες θα εκλέξει και στο Δημοτικό Συμβούλιο.
Σε κάθε περίπτωση, πάντω, και τα δύο συστήματα έχουν τους περιορισμούς τους και τις δυνατότητές τους. Εναπόκειται στους εκλεγμένους αντιπροσώπους μας να υπερβούν τους περιορισμούς και να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες του κάθε συστήματος. Και εναπόκειται σε εμάς τους ψηφοφόρους να τους δώσουμε την σωστή κατεύθυνση για αυτό.
Λίγο πιο αναλυτικά:
Στην περίπτωση του «Καλλικράτη», κατά την πρώτη Κυριακή, μοιράστηκαν 14 έδρες αναλογικά και κατά την Δεύτερη Κυριακή, στην Β’ κατανομή μοιράστηκαν 13 έδρες, με τον επικρατών συνδυασμό να παίρνει όσες έδρες χρειαζόταν ώστε να φτάσει τα 3/5 των εδρών, δηλαδή 11 στην περίπτωση της Αίγινας και ο χαμένος πήρες τις άλλες 2. Αν είχε κερδίσει ο συνδυασμός «Αίγινα Κίνηση Ευθύνσης», η Β΄κατανομή θα του είχε δώσει 10 έδρες και 3 έδρες στον άλλο συνδυασμό.
Ειδικότερα, στον «Καλλικράτη» το εκλογικό μέτρο της Α’ κατανομής είναι:
(Σύνολο έγκυρων ψήφων/14)+1 = (597+1)=598.
Αφού βρούμε το εκλογικό μέτρο, διαιρούμε τις ψήφους του κάθε συνδυασμού με το αυτό και κάθε συνδυασμός παίρνει τον ακέραιο αριθμό του πηλίκου σε έδρες, αγνοώντας τα δεκαδικά. Στην περίπτωσή μας έχουμε την ακέραιη κατανομή 5 εδρών για τους συνδυασμούς "Αίγινα - Κίνηση Ευθύνης" και "Αίγινα εν Δράσει"/" Αίγινα για όλους", μία έδρα για τους συνδυασμούς "Η Άλλη Αίγινα" και "Αίγινα Κοινωνία Πολιτών". Όταν περισσεύουν έδρες, όπως οι δύο στην περίπτωσή μας, τότε οι έδρες μοιράζονται κατά σειρά στους συνδυασμούς με τα μεγαλύτερα υπόλοιπα ψήφων, που δεν ελήφθησαν υπ’ όψιν στην Α’ κατανομή, δηλαδή από μία ακόμα έδρα για τους συνδυασμούς "Αίγινα - Κίνηση Ευθύνης" και "Η Άλλη Αίγινα".
Στην Β’ κατανομή δεν υπάρχει αναλογικότητα, αλλά οι έδρες κατανέμονται έτσι ώστε ο νικητής να φτάσει τα 3/5 των εδρών και ο χαμένος παίρνει τι υπόλοιπες.
Με τον «Κλεισθένη» η κατανομή λαμβάνει χώρα την πρώτη Κυριακή και οι 27 έδρες μοιράζονται στους συνδυασμούς αναλογικά με το ποσοστό τους επί των συνολικών εγκύρων.
Ειδικότερα, στον «Κλεισθένη» το εκλογικό μέτρο της Α’ κατανομής είναι:
(Σύνολο έγκυρων ψήφων/27)+1 = (309+1)=310
Αφού βρούμε το εκλογικό μέτρο, διαιρούμε τις ψήφους του κάθε συνδυασμού με το αυτό και κάθε συνδυασμός παίρνει τον ακέραιο αριθμό του πηλίκου σε έδρες, αγνοώντας τα δεκαδικά. Στην περίπτωσή μας θα είχαμε την 10 έδρες για τον συνδυασμό "Αίγινα - Κίνηση Ευθύνης", 9 για τον συνδυασμό "Αίγινα εν Δράσει"/" Αίγινα για όλους", 3 για τον συνδυασμό "Η Άλλη Αίγινα" και 2 για τον συνδυασμό "Αίγινα Κοινωνία Πολιτών", ενώ για τις εναπομείνασες 3 έδρες τα υπόλοιπα θα έδιναν από μία έδρα στους συνδυασμούς "Αίγινα - Κίνηση Ευθύνης", "Αίγινα εν Δράσει"/" Αίγινα για όλους" και "Λαϊκή Συσπείρωση Αίγινας", καθώς είχαν τα μεγαλύτερα υπόλοιπα. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται αναλυτικά το πως προκύπτουν τα νούμερα.
1. Επαναφέρει την διάρκεια της θητείας δημάρχων και δημοτικών συμβούλων στα 4 χρόνια, από τα 5 χρόνια που προέβλεπε ο «Καλλικράτης»,
2. Δίνει την δυνατότητα ορισμού αντιδημάρχων από όλες τις δημοτικές παρατάξεις, όχι μόνο από την παράταξη του Δημάρχου,
3. Δίνει την δυνατότητα ώστε οι Δημοτικές Κοινότητες (ονομάζονταν Δημοτικά Διαμερίσματα στον "Καλλικράτη") να αποκτήσουν διευρυμένες αρμοδιότητες,
4. Προβλέπει ξεχωριστά ψηφοδέλτια για τις εκλογές δημοτικών αρχών και τις εκλογές στις δημοτικές κοινότητες,
5. Διευκολύνει την διαδικασία για τη διενέργεια δημοτικών δημοψηφισμάτων,
6. Αυξάνει το ελάχιστο ποσοστό και των 2 φύλων που πρέπει να έχει ο κάθε συνδυασμός στους υποψηφίους του από το 33% στο 40% .
Αλλά, η διαφορά με το μεγαλύτερο αντίκτυπο είναι η μετατροπή του εκλογικού συστήματος σε απλή αναλογική. Μια αλλαγή που μπορεί να έχει τεράστιες συνέπειες στον τρόπο που ψηφίζουμε, στην κατάρτιση των συνδυασμών, αλλά κυρίως, στο πως λειτουργεί το Δημοτικό Συμβούλιο. Για να καταλάβουμε τη σημασία αυτή της αλλαγής ας δούμε τι συνέβαινε με το προηγούμενο σύστημα.
Αυτοδυναμία vs Aπλή Aναλογική
Μέχρι σήμερα, ακόμα και πριν το «Καλλικράτη», κάθε φορά που γίνονταν δημοτικές εκλογές, το εκλογικό σύστημα φρόντιζε ώστε όποιος συνδυασμός κέρδιζε τις εκλογές να έχει αυτόματα την πλειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο. Στις προηγούμενες δημοτικές εκλογές, παραδείγματος χάριν, ο συνδυασμός του νικητή Δημήτρη Μούρτζη εξέλεξε 16 από τους συνολικά 27 δημοτικούς συμβούλους. Οι 16 σύμβουλοι αποτελούν το 60% του συνόλου του Δημοτικού Συμβουλίου, ενώ ο συνδυασμός του κυρίου Μούρτζη πήρε το 37% των ψήφων, την πρώτη Κυριακή των εκλογών. Αυτή ακριβώς, ήταν η πρόβλεψη του «Καλλικράτη». Όποιος συνδυασμός κέρδιζε τις εκλογές είχε αυτόματα τα τρία πέμπτα (3/5) των εδρών του δημοτικού συμβουλίου, ανεξάρτητα από το ποσοστό των πολιτών που ψήφισαν για αυτό την πρώτη Κυριακή των εκλογών (άρθρο 32).
Με το σύστημα της απλής αναλογικής, ο αριθμός των δημοτικών συμβούλων που εκλέγει ο κάθε συνδυασμός εξαρτάται, αποκλειστικά, από τις ψήφους που θα πάρει στην πρώτη Κυριακή των εκλογών. Αν δεν εκλεγεί δήμαρχος από την πρώτη Κυριακή (απαιτείται και πάλι απόλυτη πλειοψηφία, δηλαδή τουλάχιστον μία περισσότερη ψήφος από το 50% του συνόλου των εγκύρων), η ψηφοφορία της δεύτερη Κυριακής, μεταξύ των δύο πρώτων σε ψήφους υποψηφίων της πρώτης Κυριακής, εκλέγει απλά τον Δήμαρχο και δεν επηρεάζει καθόλου τη σύσταση του Δημοτικού Συμβουλίου. Με μία απλή σύγκριση θα γίνουν κατανοητές οι διαφορές των 2 συστημάτων.
Στον παρακάτω πίνακα θα συγκρίνουμε τον αριθμό των εδρών που πήρε ο κάθε συνδυασμός το 2014 με τον «Καλλικράτη» με το τι θα συνέβαινε αν το 2014 ίσχυε το σημερινό σύστημα της απλής αναλογικής, όπως εφαρμόζεται με τον «Κλεισθένη».
Και εδώ βλέπουμε την σύνθεση που θα είχε το Δημοτικό Συμβούλιο αν είχε εφαρμοστεί η απλή αναλογική στις εκλογές του 2014, σε σύγκριση με το Δημοτικό Συμβούλιο που εκλέχθηκε στην πραγματικότητα. *
Συνέπειες
Τι σημαίνουν όλα αυτά όμως? Πρακτικά, δεν υπάρχει τρόπος κανείς να ξέρει, καθώς πρόκειται για μία πρωτόγνωρη για τα σύγχρονα ελληνικά δεδομένα κατάσταση. Αντλώντας, όμως, πληροφορίες από την πολιτική επιστήμη και τη θεωρία για τα αναλογικά εκλογικά συστήματα, μπορούμε να προβούμε σε κάποιες υποθέσεις. Και με δεδομένο ότι στις προηγούμενες εκλογές από τους 325 Δήμους στην Ελλάδα, πάνω από το 50% των ψήφων στον πρώτο γύρο έλαβαν μόλις 114 συνδυασμοί, γίνεται κατανοητό ότι κάποιες από τις παρακάτω υποθέσεις είναι πολύ πιθανό να γίνουν πραγματικότητα.
Αυτό, λοιπόν, που θα συνέβαινε αν ίσχυε το παραπάνω σενάριο είναι να αναδειχθεί ο Δημήτρης Μούρτζης Δήμαρχος Αίγινας αλλά χωρίς να έχει την πλειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο . Οποιοδήποτε θέμα θα ήθελε να θέσει σε ψηφοφορία, είτε επρόκειτο για την απλή ονομασία μίας οδού, είτε επρόκειτο για ένα σημαντικό έργο, θα έπρεπε να στηριχθεί σε τουλάχιστον τέσσερις Δημοτικούς Συμβούλους της αντιπολίτευσης για να καταφέρει να υπερψηφιστεί το θέμα. Σε ό,τι αφορά την αντιπολίτευση, θα είχε την δυνατότητα, αν κατάφερναν οι συνδυασμοί της αντιπολίτευσης να συνεργαστούν, να ψηφίσουν κάτι το οποίο θα ήταν αντίθετο στις πολίτικες που θα ήθελε να εφαρμόσει ο Δήμαρχος. Σε κάθε περίπτωση, η αντιπολίτευση θα μπορούσε πάντα να «μπλοκάρει» τον Δήμαρχο, αν ήθελε.
Αν δούμε την πιο εποικοδομητική πλευρά, όμως, θα δινόταν η δυνατότητα να δημιουργηθούν ευρείες συναινέσεις. Η ανάγκη για συνεργασία με την αντιπολίτευση θα μπορούσε να κάνει την διοίκηση του Δήμου πιο διαλλακτική και θα ανάγκαζε να υπάρχει μεγαλύτερη προσοχή στις προτάσεις της αντιπολίτευσης. Η δε αντιπολίτευση, έχοντας ουσιαστικότερο ρόλο, θα ήταν πολύ πιο ενεργή, συμμετέχοντας, όχι μόνο με τον έλεγχο της διοίκησης αλλά συμβάλλοντας στις πολιτικές που εφαρμόζονται. Θα είχε ακόμα και την δυνατότητα να καταθέσει προτάσεις προς ψήφιση με πολλές πιθανότητες να υπερψηφιστούν. Πάντως, η διαμόρφωση συνεργασιών δεν προϋποθέτει ότι τα κίνητρα που οδηγούν στην συνεργασία είναι πάντα αγνά.
Από την άλλη πλευρά, για να δείξουμε τις δυνατότητες που υπάρχουν να διαμορφωθούν προεκλογικοί συνδυασμοί, θα μπορούσαμε να αντλήσουμε ένα παράδειγμα από τις τελευταίες εκλογές πάλι. Ο συνδυασμός που κέρδισε το 2014 αποτελούσε, στην ουσία, την συνεργασία δύο ξεχωριστών συνδυασμών: των «Αίγινα εν Δράσει» με επικεφαλής τον Δημήτρη Μούρτζη και «Αίγινα για όλους» με επικεφαλής τον Βαγγέλη Δέδε. Με το σημερινό εκλογικό σύστημα το κίνητρο για προεκλογική συνεργασία ίσως ήταν μικρότερο, εφόσον η τελική επικράτηση στον δεύτερο γύρο δεν δίνει καμία έδρα και δεν διαμορφώνει καμία πλειοψηφία. Ένας συνδυασμός που δεν έχει στις προτεραιότητές του την εκλογής δημάρχου αλλά την, όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιρροή στο δημοτικό συμβούλιο, έχει μεγαλύτερο συμφέρον να κάνει ανεξάρτητη προεκλογική καμπάνια, ώστε να μεγιστοποιήσει τις πιθανές του έδρες, παρά να συμβάλει στην ανάδειξη ενός δημάρχου που πιθανόν να μην συμφωνεί με όσα ο συγκεκριμένος συνδυασμός θέλει να πετύχει. Από την άλλη, η ανάγκη για μεγαλύτερη συνεργασία μετεκλογικά μπορεί να οδηγήσει στην μείωση της έντασης και στην άμβλυνση του πολιτικού λόγου κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Με αυτόν τον τρόπο, την προσοχή των ψηφοφόρων δεν θα τραβούν οι γνωστές αντεγκλήσεις και «κοκορομαχίες», αλλά το τι θέλει να πετύχει ο κάθε συνδυασμός.
Τέλος, για τους ψηφοφόρους το νέο σύστημα μπορεί να αλλάξει τον τρόπο εκλογικής συμπεριφοράς. Μέχρι το 2014, ψηφίζαμε για Δήμαρχο και την πρώτη Κυριακή και την δεύτερη Κυριακή των εκλογών. Με την απλή αναλογική, η δυναμική που έχουν οι έδρες τόσο της συμπολίτευσης όσο, κυρίως, της αντιπολίτευσης είναι πολύ μεγαλύτερη, έχοντας την δυνατότητα να κάνουν την διαφορά, να διαμορφώσουν πολιτικές ή να μπλοκάρουν πιο εύκολα τον δήμαρχο, αν δεν έχει πλειοψηφία. Με αυτό το δεδομένο, ο ψηφοφόρος, πλέον, μπορεί να επιλέξει διαφορετικές στρατηγικές για το τι θέλει να πετύχει με την ψήφο του: να εκλέξει δήμαρχο, έναν δήμαρχο, όμως, που πιθανόν να έχει μειωμένες σε σχέση με το παρελθόν δυνατότητες άσκησης πολιτικής, να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο που θα έχει ο συνδυασμός που προτιμά στο επόμενο δημοτικό συμβούλιο, να εκλέξει έναν συγκεκριμένο δημοτικό σύμβουλο από έναν συνδυασμό που δεν θα ψήφιζε σε διαφορετική περίπτωση, έναν συνδυασμό των παραπάνω επιλογών ή ακόμα και κάτι διαφορετικό.
Εκλογικά Συστήματα και Εκλογές
Στην ουσία, η διαφορά μεταξύ «Κλεισθένη» και «Καλλικράτη» είναι μία διαμάχη μεταξύ δύο διαφορετικών λογικών: από την μία η σταθερότητα και η ευκολία στην διοικηση και από την άλλη η «δικαιοσύνη» στην αντιπροσώπευση των πολιτών και η προώθηση της συνεργασία. Με τον «Καλλικράτη» είχαμε ένα σύστημα που έβαζε σε προτεραιότητα την σταθερή διοίκηση, το να μπορεί ο Δήμαρχος να εκτελέσει την πολιτική του χωρίς κανένα, πρακτικά, εμπόδιο. Η Αντιπολίτευση το μόνο που μπορούσε να κάνει είναι να «γκρινιάζει» για ό,τι κάνει η πλειοψηφία, να «ξεμπροστιάζει» τα λάθη της πλειοψηφίας και να προτείνει πράγματα τυπικά, ώστε να δείξει τι θα έκανε διαφορετικό. Αλλά δεν είχε καμία δυνατότητα να σταματήσει αυτό που ο δήμαρχος ήθελε να κάνει. Και από την άλλη, η ψήφος των πολιτών δεν μεταφραζόταν δίκαια. Η ψήφος όσων διάλεγαν τον συνδυασμό που κέρδιζε τις εκλογές μετρούσε πρακτικά περισσότερο από τους υπόλοιπους, καθώς είχε περισσότερους αντιπροσώπους στο Δημοτικό Συμβούλιο, σε σχέση με το πραγματικό ποσοστό που έβγαλαν οι κάλπες.
Με τον «Κλεισθένη» μετατοπιζόμαστε προς μία λογική όπου η συναίνεση και η συνεργασία αντικαθιστά την σταθερότητα. Η ανάγκη για συμμαχίες, είτε προεκλογικά, είτε μετεκλογικά, είναι επιτακτική για να μην καταλήξει το Δημοτικό Συμβούλιο σε πλήρη αδυναμία να διοικήσει. Όταν, όμως, οι πολιτικές που εφαρμόζονται, ό,τι πράττει ο Δήμος δηλαδή, έχουν προκύψει με συναίνεση και συνεργασία τότε είναι και πολύ πιο πιθανό να είναι αποδεκτό και αρεστό στον μέσο δημότη. Στην θεωρία τουλάχιστον. Τέλος, ένα πράγμα που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί είναι ότι το σύστημα αυτό είναι πιο δίκαιο. Το επόμενο Δημοτικό Συμβούλιο θα είναι μια ακριβής εικονα του τι ψήφισαν οι δημότες στις εκλογές. Ό,τι ποσοστό πάρει ο κάθε συνδυασμός από τους δημότες, τόσες έδρες θα εκλέξει και στο Δημοτικό Συμβούλιο.
Σε κάθε περίπτωση, πάντω, και τα δύο συστήματα έχουν τους περιορισμούς τους και τις δυνατότητές τους. Εναπόκειται στους εκλεγμένους αντιπροσώπους μας να υπερβούν τους περιορισμούς και να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες του κάθε συστήματος. Και εναπόκειται σε εμάς τους ψηφοφόρους να τους δώσουμε την σωστή κατεύθυνση για αυτό.
Λίγο πιο αναλυτικά:
Στην περίπτωση του «Καλλικράτη», κατά την πρώτη Κυριακή, μοιράστηκαν 14 έδρες αναλογικά και κατά την Δεύτερη Κυριακή, στην Β’ κατανομή μοιράστηκαν 13 έδρες, με τον επικρατών συνδυασμό να παίρνει όσες έδρες χρειαζόταν ώστε να φτάσει τα 3/5 των εδρών, δηλαδή 11 στην περίπτωση της Αίγινας και ο χαμένος πήρες τις άλλες 2. Αν είχε κερδίσει ο συνδυασμός «Αίγινα Κίνηση Ευθύνσης», η Β΄κατανομή θα του είχε δώσει 10 έδρες και 3 έδρες στον άλλο συνδυασμό.
Ειδικότερα, στον «Καλλικράτη» το εκλογικό μέτρο της Α’ κατανομής είναι:
(Σύνολο έγκυρων ψήφων/14)+1 = (597+1)=598.
Αφού βρούμε το εκλογικό μέτρο, διαιρούμε τις ψήφους του κάθε συνδυασμού με το αυτό και κάθε συνδυασμός παίρνει τον ακέραιο αριθμό του πηλίκου σε έδρες, αγνοώντας τα δεκαδικά. Στην περίπτωσή μας έχουμε την ακέραιη κατανομή 5 εδρών για τους συνδυασμούς "Αίγινα - Κίνηση Ευθύνης" και "Αίγινα εν Δράσει"/" Αίγινα για όλους", μία έδρα για τους συνδυασμούς "Η Άλλη Αίγινα" και "Αίγινα Κοινωνία Πολιτών". Όταν περισσεύουν έδρες, όπως οι δύο στην περίπτωσή μας, τότε οι έδρες μοιράζονται κατά σειρά στους συνδυασμούς με τα μεγαλύτερα υπόλοιπα ψήφων, που δεν ελήφθησαν υπ’ όψιν στην Α’ κατανομή, δηλαδή από μία ακόμα έδρα για τους συνδυασμούς "Αίγινα - Κίνηση Ευθύνης" και "Η Άλλη Αίγινα".
Στην Β’ κατανομή δεν υπάρχει αναλογικότητα, αλλά οι έδρες κατανέμονται έτσι ώστε ο νικητής να φτάσει τα 3/5 των εδρών και ο χαμένος παίρνει τι υπόλοιπες.
Με τον «Κλεισθένη» η κατανομή λαμβάνει χώρα την πρώτη Κυριακή και οι 27 έδρες μοιράζονται στους συνδυασμούς αναλογικά με το ποσοστό τους επί των συνολικών εγκύρων.
Ειδικότερα, στον «Κλεισθένη» το εκλογικό μέτρο της Α’ κατανομής είναι:
(Σύνολο έγκυρων ψήφων/27)+1 = (309+1)=310
Αφού βρούμε το εκλογικό μέτρο, διαιρούμε τις ψήφους του κάθε συνδυασμού με το αυτό και κάθε συνδυασμός παίρνει τον ακέραιο αριθμό του πηλίκου σε έδρες, αγνοώντας τα δεκαδικά. Στην περίπτωσή μας θα είχαμε την 10 έδρες για τον συνδυασμό "Αίγινα - Κίνηση Ευθύνης", 9 για τον συνδυασμό "Αίγινα εν Δράσει"/" Αίγινα για όλους", 3 για τον συνδυασμό "Η Άλλη Αίγινα" και 2 για τον συνδυασμό "Αίγινα Κοινωνία Πολιτών", ενώ για τις εναπομείνασες 3 έδρες τα υπόλοιπα θα έδιναν από μία έδρα στους συνδυασμούς "Αίγινα - Κίνηση Ευθύνης", "Αίγινα εν Δράσει"/" Αίγινα για όλους" και "Λαϊκή Συσπείρωση Αίγινας", καθώς είχαν τα μεγαλύτερα υπόλοιπα. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται αναλυτικά το πως προκύπτουν τα νούμερα.
