Επιστολή Σάκη Σακκιώτη για την επιστροφή των γλυπτών του ναού της Αφαίας.

Αίγινα Πρώτη Πρωτεύουσα του Ελληνικού Κράτους, με ιστορία χιλιάδων χρόνων, με μια μεγάλη οικονομική ακμή κατά την Αρχαιότητα, πρωταγωνίστησε με την θαλασσινή και εμπορική της δύναμη σε ολόκληρη την Μεσόγειο.

Στην Αίγινα γύρω στο 700 π.Χ. κόπηκε και το πρώτο ασημένιο νόμισμα – η χελώνη.

Βέβαια στο διάστημα της συνεχούς και εδραίας άσκησης της εξουσίας στην Αίγινα, (1828-1829) με κυβερνήτη τον Ι. Καποδίστρια, έγινε η κοπή και κατόπιν η θέση σε κυκλοφορία, των εθνικών νομισμάτων του φοίνικα και του λεπτού (Γενική Εφημερίς της Ελλάδος εκδοθείσα εν Αιγίνη στις 26/09/1829).

Γενικότερα, τα λείψανα των νεολιθικών οικισμών και τα λαμπρά ερείπια του περίβλεπτου Ναού της Αφαίας και του Ναού του Απόλλωνα, μαρτυρούν την πλούσια ιστορία της Αίγινας, πλέον των πενήντα χιλιάδων χρόνων.

Σημειώνουμε ότι το υπέροχο ΦΩΣ της Αίγινας, έχει εμπνεύσει εικαστικούς μεγάλου διαμετρήματος, ανθρώπους γενικά της τέχνης, του Πολιτισμού, της Διανόησης και γι’ αυτό ίσως είναι ενισχυμένη η Τοπική μας αυτοπεποίθηση και οι πολίτες – σε μεγάλο βαθμό- ενδιαφέρονται για την αναδίφηση της Πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

Ο Ναός της Αφαίας, είναι δωρικού ρυθμού, περίπτερος, εξάστυλος, κτίστηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. για πρώτη φορά και στην αρχή του 6ου αιώνα π.Χ. ο Ναός αντικατέστησε τον παλαιότερο.
Αποτελεί ίσως το λαμπρότερο δείγμα της Αρχαϊκής τέχνης και μια από τις σπουδαιότερες Αρχαιολογικές θέσεις στην Ευρώπη.

Τα γλυπτά των Αετωμάτων ‘αποθανάτισαν’ τους ηρωικούς προγόνους μας, περνώντας και ένα μήνυμα της προγονικής δόξας και ιδιαίτερα του πλούτου και της ευημερίας τους.
Απεικονίζονται κυρίως οι εκστρατείες των Ελλήνων στην Τροία, με την θεά Αθηνά, σε περίοπτη θέση.

Ο Ναός της Αφαίας θεωρήθηκε προπομπός του Παρθενώνα και υπάρχει μια σειρά ονομάτων καλλιτεχνών που έβαλαν την σφραγίδα της τέχνης τους στον Ναό της Αφαίας και στον Παρθενώνα.
Αξίζει να αναφερθεί ότι οι τρείς σπουδαιότεροι Ναοί της Αρχαιότητας στην περιοχή μας, δηλαδή της Αφαίας, του Παρθενώνα και του Ποσειδώνα, σχηματίζουν ένα ισοσκελές τρίγωνο, που ίσως συνδέεται με την αρχαία ‘δεδηλωμένη’ περί του αριθμού (3) ως ιερού αριθμού.

Ωστόσο, τα γλυπτά των Αετωμάτων του Ναού της Αφαίας ‘κοσμούν’ την ειδική αίθουσα της Γλυπτοθήκης του Μονάχου.

Ας δούμε όμως, ένα μικρό ιστορικό της αρπαγής των Αετωμάτων.

Η ιστορία ξεκινάει το 1811, όταν αρχιτέκτονας της Γερμανίας, με την συνοδεία βαρόνου φίλου του, επισκέφθηκε την Αίγινα και άρχισε η λεηλασία του Ναού.

Τα Αετώματα του Πολιτιστικού θησαυρού μας, δεν τα παρέδωσαν Έλληνες σε Γερμανούς , Άγγλους και λοιπούς, μετά την αποκάλυψή τους το 1811.

Με αδιαφανείς διαδικασίες και δωροδοκία των ντόπιων προεστών, μεταφέρθηκαν 17 αγάλματα και πολλά άλλα κομμάτια από τα Αετώματα στον Πειραιά.

Από τον Πειραιά, με την βοήθεια αρχαιοκαπήλων και συνεργατών του λόρδου Έλγιν, έγινε μεταφορά, στα αγγλοκρατούμενα Επτάνησα, χωρίς προβλήματα από την Οθωμανική Διοίκηση.

Τελικά – το 1814- κατέληξαν στην Γερμανία (τότε Βαυαρία) και σήμερα με την επονομασία ‘ΑΙΓΙΝΗΤΕΣ’ εκτίθενται στην Γλυπτοθήκη του Μονάχου.

Το θέμα της επιστροφής των αετωμάτων, είχε κατά το παρελθόν αποκτήσει μεγάλα ερείσματα και από την διεθνή κοινή γνώμη και από την εξέλιξη στο χώρο του σύγχρονου Πολιτισμού.

Βεβαίως και συνιστά υποχρέωση της Πολιτείας, της Περιφέρειας, της τοπικής Αυτοδιοίκησης και ιδιαίτερα του Υπουργείου Πολιτισμού, για την ανάδειξη του θεάματος.

Αντιλαμβανόμαστε τις τεράστιες – έως απαγορευτικές ίσως – δυσκολίες που παρουσιάζει η απαίτηση των Αιγινητών, αλλά και των πολιτών με πολιτιστικά ενδιαφέροντα.

Άλλωστε και το ανάλογο ζήτημα που συνδέεται με τον Παρθενώνα, ενέχει προβλήματα και εξ ορισμού αρνήσεις, για την επιστροφή των ‘Ξενιτεμένων’ θησαυρών μας.

Όμως, οι δυσκολίες δεν πρέπει να μας κάμψουν.

Αντίθετα πρέπει να μας δυναμώσουν, καθότι τα γλυπτά του Αρχαιολογικού θησαυρού της Αίγινας, που βρίσκονται στο Μόναχο, δεν απεμπόλησαν ποτέ την ταυτότητα της τοπικής κοινωνίας και τους τοπικούς μας δεσμούς, με την μεγάλη τους πολιτιστική αξία.

Έχουμε την πεποίθηση, ότι πρόκειται για τεράστιο ζήτημα – εν μέσω βεβαίως των οικονομικών, γεωπολιτικών, πολιτικών και άλλων προβλημάτων- όμως η ίδια η Ιστορία, μας ‘καλεί’ να δεσμευθούμε ότι δεν πρέπει να υποστείλουμε την σημαία της διεκδίκησης.

Σημειώνουμε ότι στις 13 Απριλίου 2011, με την ευκαιρία των 200 χρόνων (1811-2011) από την αρπαγή των γλυπτών, ο Δήμος Αίγινας οργάνωσε – στο χώρο του Ναού της Αφαίας – επιτυχημένη εκδήλωση μνήμης και διεκδίκησης, με μεγάλη παρουσία μαθητών, πολιτών, εκπροσώπων τοπικών φορέων, πολιτικών και εκπροσώπων της Περιφέρειας και εκδόθηκε ΟΜΟΦΩΝΑ ΨΗΦΙΣΜΑ, το οποίο και απεστάλη σε εκπροσώπους της Πολιτείας και στον Διευθυντή της Γλυπτοθήκης του Μονάχου.

Μπορεί για κάποιους το αίτημά μας, για να επιστρέψουν οι λεγόμενοι ‘ΑΙΓΙΝΗΤΕΣ’ στη θέση τους, να εμφανίζει συμπτώματα ‘αερομαχίας’.

Όμως, με την προσπάθειά μας, για την διαμόρφωση ενός νομικά κατοχυρωμένου ‘περιβάλλοντος’, συντηρούμε την απαίτησή μας, καθότι για πολλές δεκαετίες η διεκδίκηση συνιστά σοβαρό στοιχείο της πολιτικής και πολιτιστικής μας συνειδητότητας.

Άλλωστε το θέμα της διεκδίκησης συνιστά και το μέτρο του σεβασμού και του χρέους μας απέναντι στην Ιστορία του τόπου μας.

Με εκτίμηση,
Σάκης Σακκιώτη
Πρ. Δήμαρχος Αίγινας