Το όνειρο και ο διακαής πόθος όλων των κατοίκων και, των κατα καιρούς δημοτικών αρχόντων, της Αίγινας ήταν: Η υδροδότηση του νησιού να γίνει μέσω αγωγού σύνδεσης μεταφοράς του νερού από την ΕΥΔΑΠ. Δηλαδή με το νερό των ποταμών Μόρνου και Εύηνου από το οποίο έχει προγραμματιστεί να υδροδοτείται το λεκανοπέδιο της Αττικής. Όλοι επιθυμούσαν αυτήν ώς μοναδική λύση. Προτάσεις και μελέτες για βελτίωση των αυτόχθονων πηγών νερου του νησιού δεν λαμβάνονταν υπόψη.
Μετά όμως την αστοχία που παρατηρήθηκε στον αγωγό μεταφοράς του νερού της ΕΥΔΑΠ στη Αίγινα και, το χρονοβόρας λύσης πρόβλημα που δημιουργήθηκε στην υδροδότηση του νησιού, η Δημοτική Αρχή θα πρέπει να επαναξιολογήσει τις προτάσεις και τις σχετικές μελέτες που έχουν γίνει, παράλληλα με την επανασύνδεση του αγωγού.π.χ. Υπάρχει μελέτη για κατασκευή παραποτάμιας υδροδεξαμενής ! Η μελέτη αυτή σας είναι γνωστή και ποια είναι η τύχη της;
Έχουν κατατεθεί προτάσεις για ορεινή υδρονομία και εμπλουτισμού των υπόγειων υδροφορέων, καθώς και η κατασκευή ομβροδεξαμενών.
Ψαχουλεύοντας το αρχείο μου βρήκα προτάσεις μου, δεκαετιών, προς την εκάστοτε δημοτική Αρχή του νησιού, που όλες είχαν την ίδια τύχη (τον κάλαθο των αχρήστων).
Επιλέγω, τυχαία, δύο έγγραφά μου για ενημέρωσή σας (το πρώτο του 1199 & το δεύτερο του 2011) .
Επιθυμώ να δηλώσω, συμπληρωματικά, την απόλυτη ανιδιοτέλειά μου, σε ότι αφορά τις ενέργειές μου και τις προτάσεις μου για την υδροδότηση του νησιού, για να αποφευχθούν παρεξηγήσεις και αποπροσανατολιστικές σκέψεις από την ουσία του θέματος.
Πασχάλης Μελισσάρης (05/03/2024)
Συνεδρίαση Επιτροπής περιβάλλοντος 28-05-1999 - Συζήτηση για τα νερά.
Κατά την συνεδρίαση της Επιτροπής Περιβάλλοντος, την 28/05/99 η οποία πραγματοποιήθηκε στο χώρο του Λαογραφικού Μουσείου της Αίγινας και στην οποία προσκλήθηκα να συμμετέχω, μεταξύ άλλων θεμάτων, συζητήθηκε και το θέμα των νερών.
1.1. Ο κ. Τζ. Σημαντώνης πρότεινε, ως άμεση και πρακτική λύση, να επιλεγεί ένα ρέμα στο οποίο να δημιουργηθούν κατά το μήκος του μικρά υδροανασχετικά φράγματα με σκοπό την τιθάσευσή της απορροής κατά την περίοδο των έντονων βροχοπτώσεων με προφανή τα ευεργετικά αποτελέσματα ώστε αυτό να αποτελέσει πιλοτικό έργο και για τα υπόλοιπα.
Η επιτροπή μου ανάθεσε, να συνεργαστώ με το μέλος της, Πολιτικό Μηχανικό κ. Μουσουλέα, για να επιλέξουμε το ρέμα, τις θέσεις και το είδος κατασκευής των μικρών φραγμάτων και να συντάξουμε προϋπολογισμό κόστους κατασκευής υλικών και τεχνικού προσωπικού, δεδομένου ότι το ανειδίκευτο προσωπικό θα εξασφαλίσει ο κ. Σημαντώνης, έναντι ελάχιστου κόστους.
1.2. Έγινε επίσης δεχτή, μετά από συζήτηση, η πρότασή μου για την συγκέντρωση, απογραφή, αποδελτίωση, αξιολόγηση και επικαιροποίηση των διαφόρων γεωλογικών – υδρογεωλογικών μελετών ή και απλών τεχνικών εκθέσεων που εκπονήθηκαν ή συντάχθηκαν κατά καιρούς για το νησί της Αίγινας από δημόσιους φορείς ή ακαδημαϊκούς μελετητές. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η αξιοποίηση, σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα και με ελάχιστο κόστος, όλων των σχετικών μελετών οι οποίες έχουν εκπονηθεί για το νησί, ώστε να αποκτηθεί μια σύγχρονη σφαιρική αντίληψη σχετικά με το υδατικό δυναμικό του νησιού και να δοθεί η δυνατότητα για την χάραξη μιας μακροχρόνιας πολιτικής και ορθολογικής διαχείρισής του. (στον όρο ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων εμπεριέχονται και υπονοούνται οι έννοιες: μελέτη, έρευνα, προστασία, εμπλουτισμός, διατήρηση, συντήρηση, χρήση, νομοθετικό πλαίσιο, κλπ). Την εργασία αυτή μπορεί να αναλάβει το έκτακτο επιστημονικό προσωπικό που συνδράμει την τεχνική Υπηρεσία του Δήμου με την καθοδήγησή μου.
2. Ιεράρχηση Ενεργειών.
Για την υλοποίηση των παραπάνω αναφερομένων θα πρέπει να γίνουν οι ακόλουθες ενέργειες.
2.1. Επάνω σε τοπογραφικό υπόβαθρο του νησιού, σε κλίμακα 1:50.000 να :
2.1.1. Χαραχθούν οι υδρολογικές λεκάνες
2.1.2. Τοποθετηθούν οι πηγές υδροληψίας (γεωτρήσεις, πηγάδια, πηγές)
2.1.3. Σημειωθούν τυχόν πηγές ρύπανσης (Βιοτεχνικές, κτηνοτροφικές μονάδες κλπ)
2.1.4. Σημειωθούν όρια οικισμών
2.1.5. Σημειωθούν αρχαιολογικοί χώροι.
2.2. Την εργασία αυτή, κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει να την αναλάβει ένα από τα επιστημονικά τεχνικά στελέχη που συνδράμουν την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου με την συνεργασία και βοήθεια του Πολ. Μηχ. κ. Μουσουλέα (την αποδοχή του την
θεωρώ δεδομένη επειδή κατά την συνεδρίαση της 28/5/1999 αναφέρθηκε το όνομά του, η ειδικότητά του και η συμβολή του ως μέλος της επιτροπής σας και συνεπέρανα ότι είναι μόνιμος κάτοικος του νησιού και έμπειρος τεχνικός), και την δική μου.
2.3. Η εργασία αυτή είναι απαραίτητη, κατ’ αρχήν για την επιλογή του ρέματος το οποίο θα αποτελέσει πρότυπο για την κατασκευή έργων ορεινής υδρονομίας (μικρά ανασχετικά φράγματα). Δηλαδή η επιλογή του ρέματος θα γίνει με γνώμονα την βέλτιστη απόδοση του έργου με την ελάχιστη κατά το δυνατόν ενόχληση στο νησί. Π.χ. με την κατασκευή των ανασχετικών φραγμάτων να έχουμε και σημαντικό εμπλουτισμό υπόγειων υδροφορέων και περιορισμό της στερεοπαροχής αλλά και ελαχιστοποίηση πλημμυρικών καταστάσεων κατάντη ενώ παράλληλα δεν θα ενοχληθούν αρχαιολογικοί χώροι η υπάρχοντες οικισμοί.
2.4. Μετά την ολοκλήρωση του παραπάνω χάρτη, η οποία θα πρέπει να είναι σύντομη, διότι όλα τα στοιχεία ελπίζω να βρίσκονται στις διάφορες Υπηρεσίες της Δημαρχίας, φρονώ ότι το επιστημονικό στέλεχος της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου θα πρέπει να ασχοληθεί, κατ’ αποκλειστικότητα, με την συγκέντρωση όλων των μελετών, ερευνών, εκθέσεων, στοιχείων γεωτρήσεων (τομών κλπ), που αφορούν στη γεωλογία – υδρογεωλογία – μετεωρολογία που διάφοροι δημόσιοι φορείς ή Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας έχουν πραγματοποιήσει. Όλα τα παραπάνω θα απογραφούν, θα αξιολογηθούν, θα επικαιροποιηθούν και θα μηχανογραφηθούν.
Με τον τρόπο αυτό θα αρχίσουν να συντάσσονται υδατικά ισοζύγια προσφοράς και ζήτησης νερού κατά υδρολογικές λεκάνες και κατά μεγάλες αστικές περιοχές. Ώστε με στοιχεία και αριθμούς (ποιοτικά και ποσοτικά), που θα πλησιάζουν την πραγματικότητα θα καταδειχθούν οι ελλειμματικές περιοχές και οι ακριβείς ελλείψεις τους, και θα εξευρεθεί ο βέλτιστος τρόπος κάλυψής τους, είτε με την κατασκευή έργων υδροληψίας, είτε με την μεταφορά νερού. Έτσι η Δημοτική Αρχή θα είναι σε θέση να χαράξει μία συνεπή και μακροχρόνια υδατική πολιτική για το νησί.
Λεπτομέρειες για την εργασία αυτή της Παρ. 2.4., εφ’ όσον γίνει αποδεκτή από την Δημοτική Αρχή θα μου δοθεί η ευκαιρία να αναπτύξω και στο μέλλον, είτε συνεργαζόμενος με το αρμόδιο επιστημονικό στέλεχος που θα επιφορτιστεί με αυτήν, είτε με οποιονδήποτε άλλον αρμόδιο ενδιαφερθεί να πληροφορηθεί σχετικά. Θα συντάξω επίσης δελτία για την τυποποίηση της απογραφής, αποδελτίωσης και συλλογής των πληροφοριών.
3. Αυτονομία διαχείρισης φυσικών πόρων ζωτικής σημασίας.
Βασικό εργαλείο – γνώμονας για την ορθολογική διαχείριση του νερού, θεωρώ την σύνταξη συνεχώς ανανεούμενων υδατικών ισοζυγίων προσφοράς και ζήτησης κατά υδρολογικές λεκάνες ή και μεγάλα αστικά κέντρα, κατά εποχές.
Το νησί της Αίγινας είναι ένας ιδανικός χώρος, ο οποίος θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο αυτόνομης διαχείρισης ορισμένων φυσικών του πόρων και μάλιστα των πλέον σπουδαίων, του αέρα και του νερού. Οι πόροι αυτοί είναι φυσικά αγαθά ζωτικής σημασίας επομένως δικαιωματικά ανήκουν στα έμβια όντα (την πανίδα και χλωρίδα). Η πολιτεία, διά των αρμοδίων οργάνων της, καλείται να τους διαχειριστεί. Στο νησί της Αίγινας το όργανο της πολιτείας είναι η Δημοτική Αρχή και εάν θέλει να αντιμετωπίσει τα θέματα με την πρέπουσα σοβαρότητα θα πρέπει να δημιουργήσει Υπηρεσία Διαχείρισης φυσικών ζωτικών πόρων με όχι πολυάριθμα, στην αρχή, στελέχη, αλλά επιστήμονες οι οποίοι με την συνδρομή και των δημόσιων φορέων θα μπορούν αποτελεσματικά να καθορίζουν την πολιτική του νερού και του αέρα στο νησί, ασκώντας διαχείριση, όχι με εμπειρικό τρόπο, αλλά με επιστημονικά τεκμηριωμένο.
Σχετικά με τα παραπάνω, σας παρακαλώ κύριε Πρόεδρε της Επιτροπής Περιβάλλοντος και Δημοτικέ Σύμβουλε, να μου γνωστοποιήσετε, προφορικά έστω, τις απόψεις της Δημοτικής Αρχής, ώστε σε περίπτωση αποδοχής να προγραμματίσω τη συνεργασία μου με τα πρόσωπα που θα μου ορίσετε.
Με εκτίμηση,
Πασχάλης Μελισσάρης
Συνοπτική Πρόταση Αντιμετώπισης Υδατικού Προβλήματος Νήσου Αίγινας
ΓΕΝΙΚΑ
Το Υδατικό πρόβλημα της Αίγινας έχει γίνει πλέον μόνιμος βραχνάς των εκάστοτε δημοτικών αρχόντων, οι οποίοι δεν φαίνεται να έχουν τα μέσα για να αντιμετωπίσουν την λύση του σε μόνιμη βάση, αλλά και των κατοίκων, οι οποίοι στην απελπισία τους πιέζουν την δημοτική Αρχή να προχωρήσει στη λύση που ο κάθε ένας θεωρεί προσφορότερη. Με αποτέλεσμα κάθε καλοκαίρι το πρόβλημα να διογκώνεται όλο και περισσότερο και η λύση του να γίνεται μεν επιτακτικότερη αλλά, στην ουσία, να παραμένει σε τέλμα. Για να γίνει κατανοητή η πρόταση μου θα πρέπει πρωτίστως να συνειδητοποιήσουμε τη σημασία του νερού στη ζωή και στην ανάπτυξη ενός τόπου, αλλά και το πώς δημιουργούνται και διογκώνονται τα υδατικά προβλήματα, σε συνδυασμό με τις ιδιαιτερότητες της Αίγινας με σκοπό την επιλογή της προσφορότερης λύσης για την αντιμετώπιση του προβλήματος υδροδότησης του νησιού.
Ι. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
Το νερό (όπως και ο αέρας) είναι φυσικό αγαθό ζωτικής σημασίας και ως εκ τούτου ανήκει δικαιωματικά σε όλα τα έμβια όντα (την πανίδα και την χλωρίδα, δηλαδή στα ζώα και στα φυτά). Αυτός ο ορισμός “ζωτικής σημασίας” το διαχωρίζει από τα λοιπά φυσικά αγαθά (λάδι, κρασί κλπ). Τούτο σημαίνει πρακτικά, ότι χωρίς νερό δεν υπάρχει ζωή και κατά συνέπεια και κανενός είδους ανάπτυξη. Η πολιτεία, διά των οργάνων της καλείται να το διαχειριστεί ορθολογικά και με απόλυτη προτεραιότητα. Ο προσδιορισμός “ορθολογικά” είναι περιττός, διότι η έννοια εμπεριέχεται στον όρο “διαχείριση”, τον παραθέτω όμως για να τον υπογραμμίσω. Αυτή την ρεαλιστική ή αν προτιμάτε φιλοσοφική έννοια περί νερού θα πρέπει να έχουν συνειδητοποιήσει τα αρμόδια όργανα όταν νομοθετούν για το νερό ή όταν ασκούν διαχείριση. Ο χαρακτηρισμός του νερού με κάποιον άλλον επιθετικό προσδιορισμό όπως π.χ. ως “κοινωνικό” ή “οικονομικό” ή “ορυκτό” κ.λπ. αγαθό, το υποβαθμίζει ή /και ακυρώνει την έννοια του ζωτικού του ρόλου, κάτι που κατά συνέπεια οδηγεί, ή αν θέλετε μπορεί να οδηγήσει, στη μη ορθολογική (για ζωτικό αγαθό) διαχείρισή του.
Επομένως ένα “ζωτικής σημασίας” φυσικό αγαθό δεν μπορεί να προσφέρεται ως θέμα οιασδήποτε μορφής αντιπαραθέσεων (κομματικών, πολιτικών, οικονομικών κλπ).
ΙΙ. ΑΙΤΙΕΣ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ (ΓΕΝΙΚΑ)
Υδατικά προβλήματα έχουν αρχίσει να διαφαίνονται, προ πολλού, και σε περιοχές που μέχρι πριν μερικές δεκαετίες εθεωρούντο όχι μόνον αυτάρκεις αλλά και πλούσιες σε υδατικούς πόρους. (Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ελλάδα). Τα προβλήματα αυτά και οι αιτίες τους είναι δυνατόν να συνοψιστούν, γενικά, ως ακολούθως:
* Μεταβολή κλιματικών συνθηκών σε ευρεία κλίμακα και κατά συνέπεια
μεταβολή εποχικών υδατικών ισοζυγίων.
* Μείωση του υδατικού δυναμικού, λόγω αύξησης των οικιστικών και κοινωνικοοικονομικών δραστηριοτήτων.
* Ανεξέλεγκτα μεγάλη σπατάλη νερού, μέσω του δικτύου διανομής από διαρροές, οφειλόμενες στην παλαιότητά του. Οι απόλυες νερού μπορεί να φθάσουν το 50% του κυκλοφορούντος ύδατος.
* Δυσμενείς επιπτώσεις, έως καταστροφικές, στους υδροφορείς (φυσικές υπόγειες δεξαμενές), λόγω ανεξέλεγκτης υπεράντλησής τους, (ένεκα έλλειψης θεσμικού πλαισίου, ανά περίπτωση, το οποίο να καθορίζει χωροχρονικά την αντλούμενη ποσότητα τους, ανάλογα με τα καταρτιζόμενα ισοζύγια προσφοράς – ζήτησης, και τις ανάγκες του χρήστη) με αποτέλεσμα την αναπλήρωση μικρότερης ποσότητας νερού από την αντλούμενη, σε ετήσια βάση και ως εκ τούτου την συνεχή ελάττωσή τους, μέχρι ακόμη και την εξάντλησή τους. Σε περιοχές επιδεκτικές διείσδυσης της θάλασσας (νησιωτικές, παράκτιες, κλπ), λόγω αλόγιστης άντλησης, η υφαλμύρινση των υδροφορέων έχει ως αποτέλεσμα τον υποχρεωτικό περιορισμό της χρήσης τους. Διότι η παρατεταμένη, πολυετής άρδευση ορισμένων φυτικών ειδών ανεκτικών στην υφαλμύρινση, μπορεί να οδηγήσει σε απερήμωση των αρδευόμενων αυτών εδαφών, λόγω συσσώρευσης αλάτων στα μόριά τους.
* Δυσμενείς επιπτώσεις για το περιβάλλον οφειλόμενες στη συνεχή αύξηση της ρύπανσης και μόλυνσης των επιφανειακών και υπόγειων νερών από τα λύματα και απόβλητα των οικισμών και των επαγγελματικών ρυπογόνων δραστηριοτήτων (βιοτεχνίες, βιομηχανίες κλπ). Οι παράνομες χωματερές και σκουπιδότοποι καθώς και οι γεωργικές δραστηριότητες με την αλόγιστη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων και οι κτηνοτροφικές δραστηριότητες με την ανεξέλεγκτη βοσκή και τα υπαίθρια ανοργάνωτα παράνομα σφαγεία, έχουν σημαντική επίπτωση στο περιβάλλον και κυρίως, δυσμενή επίδραση σε υδροφορείς και σε τυχόν πηγαία νερά.
ΙΙΙ. ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΝΗΣΟΥ ΑΙΓΙΝΑΣ
Η νήσος Αίγινα έχει ορισμένες ιδιαιτερότητες, έναντι άλλων νησιών, οι οποίες θα πρέπει να ληφθούν υπόψη, κατά την επιλογή της προσφορότερης λύσης για την υδροδότησή της. Αυτές μπορεί να συνοψιστούν :
* Θέση - Ανάπτυξη: Το πλησιέστερο νησί στον Πειραιά (επίνειο της πρωτεύουσας και πρώτο λιμάνι της Ελλάδος) και στην Ν. Σαλαμίνα (όπου καταλήγει κλάδος του υδροφόρου αγωγού Μόρνου – Εύηνου). Νησί με τη μεγαλύτερη, ίσως, οικοδομική - οικιστική ανάπτυξη στον ελληνικό χώρο τα τελευταία χρόνια (από πληροφορίες του ΙΚΑ, σχετικά με την έκδοση οικοδομικών αδειών). Προσφέρεται και για μόνιμη κατοικία των κατοίκων του λεκανοπεδίου. Με τουριστική ανάπτυξη, κυρίως εσωτερικού τουρισμού, κατά τη μεγαλύτερη περίοδο του έτους. Καλλιέργεια φιστικιάς το προϊόν της οποίας έχει αναγνωριστεί, από την ευρωπαϊκή κοινότητα, ως “προϊόν ονομασίας τόπου προέλευσης”, γεγονός που προσφέρεται για διεκδίκηση χρηματικής ενίσχυσης για τη βελτιστοποίησή του. Το νησί βρίσκεται στην “κλειστή θάλασσα” του Σαρωνικού κόλπου, βεβαρημένη ήδη περιβαλλοντικά, γεγονός που δεν επιτρέπει δραστηριότητες που υποβαθμίζουν το περιβάλλον.
* Μικρής έκτασης νησί : Μικρές υδρολογικές λεκάνες, μεγάλη κλίση με μικρό μήκος ρευμάτων, άρα ταχεία απορροή (χειμαρρώδεις καταστάσεις –κατακλυσμικά φαινόμενα).
* Κλιματική - Μετεωρολογική : Χαμηλό ύψος κατακρημνισμάτων ~ 350 χλστ. ετησίως – έντονες (κατακλυσμιαίες) βροχοπτώσεις, ως επί το πλείστον, χειμώνα –φθινόπωρο. Η χιονόπτωση η οποία, κυρίως, εμπλουτίζει τους υδροφορείς, λόγω βραδείας απορροής, ελλείπει από το νησί, σχεδόν παντελώς.
* Ανάγκες σε νερό : Αντιστρόφως ανάλογες της φυσικής προσφοράς (λόγω τουριστικών και αγροτικών αναγκών). Παραθεριστικές και μόνιμες κατοικίες με κήπους, πρασιές, περιβόλια και δέντρα.
* Ποικιλία εδαφών : Ως προς την υδρολογική (επιφανειακά νερά) και υδρογεωλογική (υπόγεια νερά), συμπεριφορά.
* Περιβαλλοντικές επιπτώσεις : Υποβάθμιση των υδροφορέων λόγω υπεραντλήσεων και εκβαθύνσεων πολύ πέραν του επιτρεπόμενου βάθους (για νησιωτική περιοχή) των υδρογεωτρήσεων. Μικροβιολογική μόλυνση, ορισμένων υδροφορέων λόγω οικιστικής ανάπτυξης και κατασκευής απορροφητικών βόθρων ή / και μετατροπής παλαιών πηγαδιών σε βόθρους. Μόλυνση των εδαφών και υδροφορέων, από την αλόγιστη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων ως και από την ελευθέρα βοσκή ζώων και ανεξέλεγκτους χώρους σφαγής των.
ΙV. ΙΣΧΥΟΝ ΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
Η Ενωμένη Ευρώπη με την οδηγία 2000/60 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, προς τα κράτη - μέλη της, χαράσσει σαφείς αλλά αρκετά πολύπλοκες μεθοδεύσεις για ένα κοινό θεσμικό πλαίσιο κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων. (Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων L 327/22.12.2000).
Το 2013 δημιουργήθηκε η Ειδική Γραμματεία Υδάτων Κ.Υ.Α. 322/ ΦΕΚ679 Β 22-03-2013, η οποία έχει, ουσιαστικά, την κεντρική αρμοδιότητα εναρμόνισης της διαχείρισης των υδατικών πόρων με βάση τις εκάστοτε οδηγίες της Ε.Ε.
(Συνημμένο 1ο)
Ενδεικτικά παρατίθεται η βασική νομοθεσία που αφορούσε στις αρμοδιότητες για την προστασία και διαχείριση των υδάτων :
* Νόμος 3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων – Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000».(ΦΕΚ Α 280/9-12-2003). (Συνημμένο 2ο)
* Αριθ. Οικ. 49139 «Οργάνωση της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων». (ΦΕΚ Β΄ 1695/2.12.2005).
* Αριθ. 7575 [ Τροποποίηση της υπ. Αριθ.49139/24.11.2005 κοινής Υπουργικής Απόφασης «Οργάνωση της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων»]. (ΦΕΚ Β΄ 183/25.2.210)
* Προεδρικό Διάταγμα 51/2007 (ΦΕΚ Α΄ 54 /8.3.2007).
* Κ.Υ.Α. με αρ. οικ. 47630/2005 «Περί διάρθρωσης της Διεύθυνσης Υδάτων της Περιφέρειας». (ΦΕΚ Β΄ 1688/1.12.2005)
* Προεδρικό Διάταγμα 24 «Ανακαθορισμός των αρμοδιοτήτων των Υπουργείων και τρόπο ποιήσεις του π.δ. 189/2009» Αρθρο 2 παρ. 4. «Η Κ.Υ.Υ. που είχε συσταθεί στο τέως Υπ.Χω.Δε. (άρθρο 4 ν. 3199/2003, Α΄ 280) μετατρέπεται και συνιστά Ειδική Γραμματεία Υδάτων του Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής». (ΦΕΚ Α΄ 56/2010)
* Νόμος 3852/2010 (ΦΕΚ Α΄ 87/7.6.2010).
* Προεδρικό Διάταγμα Αρ. Οικ. 150673/ 13.7.2011 «Αρμοδιότητες των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και Περιφερειών της χώρας στον τομέα των υδάτων βάσει του ν. 3852/2010».
* Προεδρικό Διάταγμα του Οργανισμού της Περιφέρειας.
* Κ.Υ.Α. με αρ. οικ. 43504/2005 «Κατηγορίες αδειών χρήσης υδάτων και εκτέλεσης έργων αξιοποίησής τους, διαδικασία έκδοσης, περιεχόμενο και διάρκεια ισχύος αυτών». (ΦΕΚ Β΄ 1784/20.12.2005)
* Κ.Υ.Α. με αρ. Η.Π. 8600/416/Ε103 «Σχετικά με την ποιότητα και διαχείριση των υδάτων κολύμβησης, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2006/7/ΕΚ και την κατάργηση της οδηγίας 76/160/ΕΟΚ». (ΦΕΚ Β΄ 356/ 26.2.2009)
* Κ.Υ.Α. με αρ. 39626/2208/E130 «Καθορισμός μέτρων για την προστασία των υπόγειων νερών από τη ρύπανση και την υποβάθμιση, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2006/118/ΕΚ ...». (ΦΕΚ Β΄ 2075/25.9.2009)
* Κ.Υ.Α. με αρ. H.Π. 31822/1542/Ε103 «Αξιολόγηση και διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2007/60/ΕΚ …». (ΦΕΚ Β΄ 1108/21.7.2010).
* Κ.Υ.Α. με αρ. Η.Π. 51354/2641/Ε103 «Καθορισμός Προτύπων Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΠΠΠ) για τις συγκεντρώσεις ορισμένων ρύπων και ουσιών προτεραιότητας στα επιφανειακά ύδατα, σε συμμόρφωση προς τις διατάξεις της οδηγίας 2008/105/ΕΚ ….». (ΦΕΚ Β΄ 1909/8.12.2010)
* Κ.Υ.Α. με αρ. οικ.145116/2011 «Περί επαναχρησιμοποίησης επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων». (ΦΕΚ Β΄ 354/8.3.2011)
* Κ.Υ.Α. με αρ. οικ.150559/2011 «Διαδικασίες, όροι και προϋποθέσεις για τη χορήγηση αδειών για υφιστάμενα δικαιώματα χρήσης νερού». (ΦΕΚ Β΄ 1440/16.6.2011).
Οι αρμοδιότητες που απονέμονται στην Περιφέρεια από 1-7-2011 ορίζονται επακριβώς στο άρθρο 186 παρ. ΙΙ Γ.α του Ν.3852/2010. “ Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης”.
(Συνημμένο 3ο)
Σημειώνεται ότι τα παρακάτω που προτείνονται θα πρέπει να εναρμονιστούν στο ισχύον νομικό καθεστώς όπου πιθανώς αποκλίνουν από αυτό.
V. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Η σφαιρική αντιμετώπιση των υδρευτικών και αρδευτικών αναγκών της Αίγινας, κρίνεται απαραίτητη και άμεση για να αντιμετωπιστούν τα γενικά προβλήματα που αναφέρονται παραπάνω, τα οποία είναι κοινά και γι’ αυτήν. Για την επίτευξη αυτού του στόχου και σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες της Αίγινας, οι ακόλουθες εργασίες – μελέτες (όχι περιοριστικά), από τις οποίες θα προκύψουν μετρητικά στοιχεία, κρίνονται απαραίτητες:
1. Καταγραφή των σημερινών και μελλοντικών (για μια εικοσαετία τουλάχιστον) αναγκών σε νερό (για ύδρευση, άρδευση, βιοτεχνική δραστηριότητα, περιβάλλον, αναψυχή κλπ) των προς υδροδότηση περιοχών (πόλη Αίγινας, Αγ. Μαρίνα, Μεσαγρός, Πέρδικα κλπ), ύστερα από προβλέψεις και σενάρια για την μελλοντική πληθυσμιακή και οικονομική ανάπτυξή τους.
2. Καταγραφή της σημερινής κατάστασης του επίγειου και ενάλιου περιβάλλοντος (οικοσυστήματα, πηγές ρύπανσης – επιφανειακών και υπόγειων νερών κλπ) και καθορισμό των περιβαλλοντικών περιορισμών για τη διατήρηση και διαχείριση των οικοσυστημάτων.
3. Κατάρτιση υδατικών ισοζυγίων των προς υδροδότηση περιοχών μετά από συλλογή, επεξεργασία, συμπλήρωση και ανάλυση μετεωρολογικών, γεωλογικών, υδρολογικών και υδρογεωλογικών πληροφοριών και σύνταξη σχετικών χαρτών.
4. Κατάρτιση χωροχρονικών ισοζυγίων προσφοράς – ζήτησης μετά από συλλογή και επεξεργασία των στοιχείων της αρμόδιας δημοτικής Υπηρεσίας.
5. Καταγραφή των προσφερομένων λύσεων για την κάλυψη του υδατικού ελλείμματος του νησιού, χωροχρονικά κατά ποσότητα ποιότητα και κόστος και τα έργα κατασκευής που τυχόν θα απαιτηθούν για την υλοποίηση των λύσεων.
6. Χρησιμοποίηση τυχόν υπάρχοντος ή κατάρτιση και προσαρμογή ενός νέου διαχειριστικού μοντέλου με τη βοήθεια του οποίου θα γίνει, ύστερα από εισαγωγή των αποτελεσμάτων των (1), (2), (3), (4) και (5), η επιλογή της προσφορότερης λύσης ή συνδυασμός λύσεων, ο γενικός σχεδιασμός και χωροχρονικός προγραμματισμός των έργων. Η τροφοδοσία του μοντέλου με συνεχώς επικαιροποιούμενα στοιχεία, θα βοηθήσει στη σωστή επιλογή του συνδυασμού των λύσεων, που θα προταθούν και στην συνεχή παρακολούθηση της ποσοστιαίας συμμετοχής εκάστης λύσης, ώστε η ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων να είναι συνεχής και παρούσα σε κάθε μελλοντικό σενάριο, ανάλογα με την εκάστοτε επικαιροποίηση των δεδομένων.
Οι λύσεις που παρουσιάζονται για την ικανοποίηση των αναγκών σε νερό του νησιού της Αίγινας θα πρέπει να αναζητηθούν ανάμεσα στις ακόλουθες ή ακριβέστερα θα πρέπει να είναι συνδυασμός των παρακάτω :
* Ενίσχυση των υδατικών πόρων του νησιού :
1. Με ορεινή υδρονομία (ανασχετικά μικρά φράγματα σε επιλεγμένες θέσεις χειμάρρων), για τον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων. Τα έργα αυτά θα βοηθήσουν επίσης στην ελάττωση της στερεοπαροχής και στην άμβλυνση των δυσμενών επιπτώσεων, στις κατάντη περιοχές, από τις πλημμύρες, κατά τη διάρκεια κατακλυσμιαίων βροχοπτώσεων. Η επιλογή των θέσεων θα πρέπει να γίνει μετά από εμπεριστατωμένη μελέτη και όχι εμπειρικά.
2. Με παραποτάμιες ομβροδεξαμενές, για την αποθήκευση, κατά το δυνατόν, μεγαλύτερης ποσότητας νερού, κυρίως, κατά τη διάρκεια κατακλυσμικών βροχοπτώσεων. Οι παραποτάμιες ομβροδεξαμενές μπορεί να χρησιμοποιηθούν και για τον εμπλουτισμό – αναβάθμιση (βελτίωση) των υποβαθμισμένων από την υφαλμύρινση υδροφόρεων, εάν από την μελέτη κριθεί σκόπιμο.
3. Με επαναξιολόγηση των υφισταμένων γεωτρήσεων και όσες δεν πληρούν όρους ποιοτικής βελτίωσης του νερού, να καταργηθούν (σφραγιστούν) και να αντικατασταθούν με άλλες ή να αποτελέσουν δίκτυο εμπλουτισμού (αναβάθμισης) του υδροφορέα, σε συνδυασμό με παραποτάμια ομβροδεξαμενή. Διότι, σε ενάντια περίπτωση, υπάρχει κίνδυνος μελλοντικής απερήμωσης των περιοχών που αρδεύουν. Ο καθορισμός θέσης, οι προδιαγραφές και η εκτέλεση των νέων γεωτρήσεων θα γίνει με επιστημονικό τρόπο. Με τον ίδιο τρόπο θα καθοριστεί και θα παρακολουθείται το καθεστώς λειτουργίας τους.
* Εγκατάσταση συστημάτων επεξεργασίας νερού : Η εξέλιξη (τεχνολογική, οικονομική κλπ) της επεξεργασίας, διαφόρων ποιοτήτων νερού (θαλασσινού, υφάλμυρου, λυμάτων κλπ) με σκοπό την ποιοτική αναβάθμισή του ώστε να καταστεί κατάλληλο για κάποια χρήση (οικιακή, αρδευτική, αναψυχή κλπ), επιτρέπει αισιοδοξία για τη διερεύνηση συμμετοχής τέτοιων συστημάτων στην επίλυση των αναγκών του νησιού. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στη διαχείριση των αποβλήτων μιας τέτοιας επεξεργασίας νερού, διότι οι επιπτώσεις που μπορεί να προκληθούν στο περιβάλλον, από την εγκατάσταση τέτοιων συστημάτων μπορεί να αποβούν άκρως επιβαρυντικές. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να καταγραφεί, αρχικά, η υπάρχουσα περιβαλλοντική κατάσταση, ώστε κατά την επιλογή του χώρου εγκατάστασης, παρόμοιων μονάδων επεξεργασίας νερού, να ληφθεί υπόψη και η παράμετρος της περιβαλλοντικής ευαισθησίας. Κατά την λειτουργία των μονάδων να παρακολουθούνται ανελλιπώς οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ώστε να γίνονται, εγκαίρως, κατάλληλοι χειρισμοί για την άμβλυνσή τους. π.χ. τα κατάλοιπα ενός εργοστασίου αφαλάτωσης, μπορεί να καταστούν εξαιρετικά δυσμενή για το θαλάσσιο περιβάλλον του Σαρωνικού κόλπου.
* Μεταφορά νερού από πηγές εκτός νησιού. Με πλωτό μέσο ή υποθαλάσσιο αγωγό.Η πηγή απόληψης του νερού δεν μπορεί να είναι άλλη από την περιοχή της Σαλαμίνας όπου καταλήγει κλάδος του αγωγού προσαγωγής του νερού των ποταμών Μόρνου – Εύηνου. Η περιοχή της Τροιζήνας, από την οποία προμηθευόταν παλαιότερα νερό η Αίγινα, τώρα φαίνεται ότι με δυσκολία καλύπτει πλέον τις δικές της ανάγκες. Η λύση της μεταφοράς νερού η οποία είναι άμεση, βασική και μέχρι σήμερα εφαρμόζεται, θα πρέπει να παραμείνει ως βασική (μέχρι την ολοκλήρωση, τουλάχιστον, της έρευνας). Σ’ αυτό συνηγορεί και η ιδιαιτερότητα του νησιού που δεν βρίσκεται σε απαγορευτική απόσταση από την πηγή τροφοδοσίας. Θα πρέπει όμως να εξασφαλιστεί η κατοχύρωση ικανοποιητικής ποσότητας και σταθερής ποιότητας ποσίμου νερού για μακροχρόνιο διάστημα (τουλάχιστον εικοσαετία), από τον διαθέτη του νερού, εν προκειμένω την Α.Ε. Ε.Υ.Δ.Α.Π. δια να προληφθούν τυχόν μελλοντικές μεταβολές που θα αφορούν στη διάθεση των υδατικών πόρων του λεκανοπεδίου της Αθήνας. Εξεταστέα παραμένει η ανάγκη κατασκευής έργων υποδοχής και διατήρησης της πόσιμης ποιότητας του νερού. Επίσης από τεχνικοοικονομική άποψη ο τρόπος που συμφέρει να γίνεται η μεταφορά (εργολαβικά, με ίδια μέσα, με υποθαλάσσιο αγωγό) και να ελέγχεται συστηματικά, η ποιότητα του νερού που μεταφέρεται.
* Έλεγχος του εσωτερικού δικτύου μεταφοράς νερού και σταδιακή αντικατάσταση του παλαιού. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να εξοικονομηθεί ικανή ποσότητα νερού και να προληφθούν τυχαίες μολύνσεις. Έχει διαπιστωθεί, στατιστικά, ότι πεπαλαιωμένα δίκτυα χάνουν από 20% έως και 50% του νερού που μεταφέρουν, και ότι μπορεί να επιτρέψουν την είσοδο μολύνσεων (από παρακείμενους βόθρους, σκουπιδότοπους, ανοικτές εκσκαφές κλπ) στο δίκτυο. Στο επιχείρημα ότι η αντικατάσταση του παλαιού δικτύου είναι χρηματοβόρα, αντιπαρατίθεται ο υπολογισμός κόστους του νερού που στατιστικά χάνεται κατά πάγια και συνεχώς αυξανόμενη ποσότητα με την πάροδο του χρόνου. Πέραν του γεγονότος ότι απομακρύνεται η περίπτωση τυχαίας μολύνσεως του νερού του δικτύου.
* Θεσμοθέτηση όρων για την προστασία της διαχείρισης των υδατικών πόρων, μέσα στα πλαίσια του θεσμικού νόμου 3199/09.12.2003 για τα νερά και των προεδρικών αυτού διαταγμάτων και τροποποιήσεων. Χωροταξικός - Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός Ανάπτυξης Δραστηριοτήτων [πού επιτρέπονται και πού απαγορεύονται (οικιστικές, βιοτεχνικές, κτηνοτροφικές, υδροβόρες, ρυπαίνουσες, μολύνουσες κλπ) στο νησί της Αίγινας και στα γύρω από αυτό νησιά που υπάγονται στην ευθύνη του Δήμου]. Θεσμοθέτηση κινήτρων για την εξοικονόμηση νερού (κατασκευή ομβροδεξαμενών, εγκατάσταση συστημάτων στάγδην άρδευσης, κλιμακωτή τιμολογιακή πολιτική κλπ). Επιχείρηση ενημέρωσης των κατοίκων από ειδικούς, με φυλλάδια και ομιλίες για την ορθολογική, οικιακή και αρδευτική, χρήση του νερού. Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δοθεί στον συνδυασμό ποσότητα χρήσης λιπασμάτων - φυτοφαρμάκων και χρόνου άρδευσης μετά τη χρήση, ώστε να αποφεύγεται η απόπλυση των λιπασμάτων – φυτοφαρμάκων και η μόλυνση του τελικού αποδέκτη.
* Αναβάθμιση της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου με επιστημονικό προσωπικό εξειδικευμένο σε θέματα διαχείρισης Υδατικών Πόρων και οργάνωση εργαστηρίου ελέγχου ποιότητας του νερού με βαθιά γνώση του ισχύοντος σχετικού νομικού καθεστώτος. Διάθεση χρηματικών πόρων. Η διαχείριση ενός ζωτικής σημασία αγαθού πρέπει να γίνεται από απόλυτα εξειδικευμένο προσωπικό, ιδιαίτερα στην εποχή μας, που το νερό όσο πάει και λιγοστεύει και υποβαθμίζεται ποιοτικά. Διότι το νερό ομοιάζει με ζωντανό οργανισμό και υπόκειται σε όλες τις συνέπειες καλής ή κακής μεταχείρισής του. Παχαίνει, αδυνατίζει, μολύνεται, αρρωσταίνει, δηλητηριάζεται και αν δεν το προσέξεις . . πεθαίνει ! Με τραγικές, πολύ συχνά, συνέπειες για ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων γύρω του. Η πολιτική βούληση είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εξεύρεση χρηματικών πόρων ή και χορηγών για να υλοποιηθούν τα απαιτούμενα έργα και για να οργανωθεί, στελεχωθεί και λειτουργήσει Εξειδικευμένη Υπηρεσία και θεσμοθετηθούν νόμοι και κανόνες διαχείρισής του. Τα νησιά προσφέρονται για αυτόνομη διαχείριση των υδατικών τους πόρους. Η Αίγινα, το νησί με τις ιδιαιτερότητες που αναφέρονται παραπάνω, προσφέρεται για την δημιουργία μιας Εξειδικευμένης Δημοτικής Υπηρεσίας ή μιας Δημοτικής Επιχείρησης Ύδατος (Δ.Ε.Υ.Α), η οποία με υπευθυνότητα και αυτονομία θα διαχειριστεί ένα τόσο ζωτικής σημασίας πρόβλημα για τους κατοίκους και την ανάπτυξη του νησιού. Η προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να αρχίσει αμέσως ώστε να προληφθούν λύσεις υπό την πίεση αναγκών, οχλοκρατίας και εντυπωσιασμού, οι οποίες και χρηματοβόρες αποδεικνύονται και συνήθως ατελέσφορες. Η Δημοτική Αρχή η οποία θα εργαστεί προς αυτή την κατεύθυνση, μακριά από κάθε ιδιοτέλεια, πολιτική ή άλλη σκοπιμότητα, θα καταγραφεί στις χρυσές σελίδες της ιστορίας του τόπου.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Παρόμοιες περίπου προτάσεις είχα κάνει σε ανοικτή συγκέντρωση το 1982, (αν θυμάμαι καλά) στο προαύλιο του καποδιστριακού Κυβερνείου, όπου είχα προσκληθεί από την τότε Δημοτική Αρχή, ως εκπρόσωπος της Δ/νσης Υδατικού Δυναμικού και Φυσικών Πόρων της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος του Υπουργείου Συντονισμού. Τον καιρό εκείνο συμμετείχα και στην Επιτροπή Προβλημάτων Ύδατος του ΟΗΕ, ως εκπρόσωπος της Ελλάδας. Η ανοιχτή συγκέντρωση είχε γίνει για να δηλωθεί η αντίθεση όλων στην εγκληματική απόφαση του νομαρχιακού συμβουλίου Πειραιά με την οποία επέτρεψαν, χωρίς την γνωμάτευση ειδικού, την εκβάθυνση υφισταμένων υδρογεωτρήσεων σε επί πλέον βάθος 80 μέτρων, από το ήδη υπάρχον για να καλυφθούν ανάγκες υδροδότησης(! ! !). Δηλαδή το συνολικό βάθος κάθε γεώτρησης έφθανε τα 160 μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας(! ! !), κατά δήλωση των αρμοδίων τοπικών παραγόντων. Η απαράδεχτη αυτή ενέργεια οδήγησε, αναμφίβολα, στην οριστική υποβάθμιση του υδροφορέα.
Από τότε έχουν περάσει 29 χρόνια. Η κατάσταση παραμένει στάσιμη σε ότι αφορά τις πηγές υδροδότησης και σημαντικά χειρότερη σε ότι αφορά τη ζήτηση, λόγω μεγάλης αύξησης των αναγκών. Και συνεχίζονται οι αντιπαραθέσεις μεταξύ “αγανακτισμένων” ή “ενεργών” πολιτών και Αρχών. Μας κατατρέχει το ελληνικό σύνδρομο: Την τελευταία στιγμή ψάχνομε λύσεις εντυπωσιασμού και άμεσες, ανεξαρτήτως κόστους, το οποίο υποχρεωνόμαστε να το πληρώνουμε όλοι τελικά και σε χρήμα και σε υποβαθμισμένη ποιότητα.
Δεν θα παραξενευτώ επομένως εάν και η παρούσα πρότασή μου, “αρχειοθετηθεί” στο . . . καλάθι των αχρήστων με την σύμφωνη γνώμη της περιφέρειας, όλων των δημοτικών αρχόντων, συμπολιτευομένων και αντιπολιτευομένων ως μη πρακτικώς εφικτή, λόγω οικονομικών και λοιπών δυσχερειών. Η οικονομική κρίση που διανύουμε είναι, τουλάχιστον, μια δικαιολογία. . . Αλλά νομίζω ότι θα είναι απορριπτέα και από την πλειοψηφία των “ενεργών” πολιτών της Αίγινας γιατί δεν δίνει άμεση λύση, όπως θα επιθυμούσαν.
Ας ελπίσουμε ότι, τελικά, ο καλός Θεός της Αίγινας, διά χειρός της παρούσης Δημοτικής αρχής, θα βοηθήσει να βρεθεί η σωστή λύση για το νησί. . . . .
Επί προσθέτως, το Συνημμένο 4 επεξηγεί παραστατικά το φαινόμενο της υφαλμύρινσης. Ας το έχουμε υπόψη μας για τον έλεγχο και την λειτουργία των γεωτρήσεων κυρίως σε νησιωτικές και παραθαλάσσιες περιοχές.
Πασχάλης Μελισσάρης
Αίγινα, Αύγουστος 2013
