Aegina Portal, Λαογραφική Έρευνα
Γράφει η Μαρία Μαλτέζου
Ένα ηλιόλουστο μεσημέρι η κυρία Φωτεινή Γενίτσαρη μας υποδέχθηκε στο σπίτι στη Κυψέλη, μας μίλησε για την προσωπική της σχέση με το κοπανέλι και μας μύησε στην τέχνη του.
Η αφήγηση ξεκινάει και εμείς ακούγοντάς την ταξιδεύουμε πίσω στο 1956 όταν μικρό κοριτσάκι εκείνη, ζητούσε επίμονα να μάθει την τέχνη της πιο φημισμένης και ακριβής δαντέλας. Όμως τα χρονιά ήταν δύσκολα και η οικονομική κατάσταση της οικογένειας της δεν επέτρεπε περιττά έξοδα, οπότε και η αγορά των δύο βασικών εργαλείων για το κοπανέλι της ήταν απαγορευμένη. Τίποτα όμως δεν ήταν πιο δυνατό από την αγάπη και το πάθος της για δημιουργία. Αποφασίζει λοιπόν ότι για να κάνει τα πρώτα της βήματα πρέπει να αυτοσχεδιάσει: κόβει βέργες από το αμπέλι της οικογένειας της και με ένα μικρό μαξιλαράκι γεμάτο άχυρα ξεκινάει να δημιουργεί. Το πρώτο της έργο, μικρό αλλά πολύτιμο για εκείνη, μια σειρά «περαστό» μια μικρή δαντέλα που στόλιζε τις μαξιλαροθήκες, ήταν αρκετό να πείσει τη μητέρα της πως αξίζει ένα μεγαλύτερο «κουσουνί» και αυθεντικά ξύλινα κοπανέλια.
Σήμερα λοιπόν η κυρία Φωτεινή Γενίτσαρη είναι η δική μας δασκάλα και το πλέξιμο του κοπανελιού αρχίζει: Κάθεται στην καρεκλά και τοποθετεί πάνω στα πόδια της ένα κυλινδρικό μαξιλάρι το «κουσούνι», όπως λέγεται, το οποίο είναι γεμάτο με άχυρα. Τοποθετεί από πάνω ένα χοντρό χαρτόνι και στη συνέχεια στερεώνει πάνω του με καρφίτσες το πατρόν της δαντέλας, το οποίο είναι σχεδιασμένο σε ριζόχαρτο. Στη συνέχεια τοποθετεί καρφίτσες στο περίγραμμα του σχεδίου, οι κλωστές είναι δεμένες ανά 2, 4, ή 8 και στερεωμένες σε μία καρφίτσα στην αρχή του σχεδίου. Το μήκος τους βρίσκεται τυλιγμένο σε 18 με 20 ειδικά μακρόστενα ξυλάκια, σαν πασσάλους: τα κοπανέλια. Τα κοπανέλια είναι φτιαγμένα από ξύλο λεμονιάς. Η κυρία Φωτεινή μας λέει πως παλιότερα τα «κοπανέλια» ήταν από ξύλο ελιάς ή καρυδιάς και φτιάχνονταν στον τόρνο. Οι γυναίκες στην Αίγινα τα αγόραζαν συνήθως από τις φυλακές, που λειτουργούσαν τότε στο νησί . Όμως, όπως εκείνη υποστηρίζει τα μικρά κοπανέλια από ξύλο λεμονιάς λόγω του βάρους τους είναι καλυτέρα για τη δημιουργία της δαντέλας. Κρατώντας στα χέρια της τα μακρόστενα αυτά ξυλάκια αρχίζει το πλέξιμο του κοπανελιού . Ο ρυθμικός κτύπος που ακούγεται από αυτά έδωσε το όνομα του στην δαντέλα.
Η αξία ενός έργου από κοπανέλι στην πραγματικότητα δεν μπορεί να έχει τίμημα. Το συναισθηματικό δέσιμο του δημιουργού με το έργο του καταλήγει τόσο ισχυρό ώστε να μην μπορεί να αντιπροσωπευτεί από οποιοδήποτε ποσό. Αυτή ήταν άλλωστε και η απάντηση της όταν τη ρωτήσαμε σχετικά με τις τιμές των έργων της: « Πολλές φορές ένα τραπεζομάντιλο από κοπανέλι μπορεί να πλέκεται μήνες, μπορεί και κάτι παραπάνω από χρόνο, έτσι λοιπόν μου είναι δύσκολο να το παραδώσω ανεξάρτητα από τα χρήματα που θα πάρω».
Για να μυηθεί κάποιος στην τέχνη του κοπανελιού θα πρέπει να έχει αρκετή υπομονή και αγάπη για το τελικό αποτέλεσμα, διότι χρειάζονται λεπτές και μεθοδικές κινήσεις, αρκετές ώρες ή μέρες δουλειάς μέχρι την ολοκλήρωση του έργου.
Τα έργα από κοπανέλι λόγο της ιδιαιτερότητας της κατασκευής τους, αλλά και του ιδιαιτέρου αισθητικού αποτελέσματος που προσφέρουν αποστέλλουν κατά κοινή αποδοχή εξαιρετικά έργα λαϊκής τέχνης με φήμη που απλώνεται πλέον ανά τον κόσμο. Το τμήμα για την εκμάθηση της τέχνης που λειτουργεί από το Μορφωτικό Σύλλογο Αίγινας, αποτελεί έναν δυναμικό πυρήνα για τη μετάδοση της συγκεκριμένης τεχνικής στις νεότερες γενιές.
Ευχαριστούμε πολύ την κυρία Φωτεινή Γενίτσαρη και την κυρία Ανθή Τζίτζη για την ευγενική φιλοξενία τους και για τον χρόνο που μας διέθεσαν.
{gallery}daily/08/02/25{/gallery}
